Ocena użytkowników: 4 / 5
„Ale ja wiem, że to do czasu, że ten kołtun rodzinny weźmie mnie za łeb, że przyjdzie czas, gdy ja będę Felicjanem, będę odbierał czynsze, będę Dulskim”.
Sztuka ta przypomina zasadę zależności życia jednostki od społeczeństwa. Zbyszko nie ma szans w walce z filisterstwem, zbyt głęboko zakorzeniła się w nim moralność wyniesiona z domu. Nie potrafi z nią zerwać, przeżywa tragedię próbując pokierować swoim życiem inaczej.
Współczesność, z diametralnym podzieleniem, rozdrobnieniem społeczeństwa, dostarcza przykładów, jak silna jest zależność człowieka od środowiska – często pozbawionego podstawowych zasad i prawd moralnych. Schyłek XX wieku sprzyja powstawaniu subkultur wykorzystujących zagubienie, przygnębienie i lęki przed schyłkiem wieku.
W tragifarsie Zapolskiej na nowo odkrywamy biologiczną koncepcję człowieka zależnego od instynktów. Instynktowi posiadania nie może oprzeć się Dulska. Obsesja posiadania prowadzi do skąpstwa posuniętego do granic możliwości. Najważniejszą wartością staje się pieniądz, który daje Dulskiej Siłę przebicia. Natomiast miłość rodzicielska bohaterki tragifarsy zastąpiona jest instynktem samicy wychowującej potomstwo. Zbyszko udając dekadenta pragnie używac życia podobnie jak Juliasiewiczowa. Szukać uciech chwilowych, ulotnych. Ucieka pchany popędem erotycznym w wir uciech zmysłowych. O kobietach mówi:
„każda kobieta to fortepian – tylko trzeba umieć grać”
Cywilizacja wieku XXI, podobnie jak wieku XIX, nie może zaprzeczyć wpływowi instynktów na ludzkie postępowanie. Rzeczywistość nie jest może obrazem z powieści Zoli. Jednak twierdzenie, iż człowiek po zejściu z drzewa pozostawił za sobą najgorsze instynkty, nawet obecnie jest błędne.
Komedia Zapolskiej nie jest tylko realistycznym dokumentem i dziś jeszcze posiada znamię aktualności. Nie jest obarczona żadnymi uwarunkowaniami kulturowymi, społecznymi, związanymi z określoną narodowością. Jest zrozumiała dla wszystkich, którzy dostrzegaj a wokół siebie przejawy dulszczyzny. Sukces sztuki za granicą nie był przypadkiem, przyczyny ludzkich zachowań, istota człowieczeństwa rozbudza zainteresowanie wszędzie, bez względu na to, jakich realiów dotyczy.