Ocena użytkowników: 4 / 5
„Moralność Pani Dulskiej” – uniwersalność przesłania tragifarsy Kołtuńskiej
Problemy poruszane przez Gabrielę Zapolską na początku XX wieku w „Moralność Pani Dulskiej” niewiele straciły na swej aktualności w XXI wieku, choć odnosiły się do konkretnej sytuacji społeczno – obyczajowej. Jednak ciemne strony ludzkiej osobowości mają to samo podłoże współcześnie.
W charakterystyczny dla naturalizmu sposób przedstawia nam Zapolska ponury świat „menażerii ludzkiej” zakłamany, obłudny, który poznajemy z pozoru w błahych, mało znaczących sytuacjach śmieszących czytelnika, lecz w swej wymowie tragicznych. Krzykliwość, sposób mówienia, traktowanie służby nadają postaciom określone cechy. Główna bohaterka sztuki – Dulska – to symbol mieszczańskiej moralności pojmowanej jako zakłamanie moralne, chciwość, wstecznictwo, głupota i obłuda. Sztuka ta utrwaliła nowe pojęcie „dulszczyzna”, które uosabia rodzina Dulskich. Ten typ społeczny opisany z taką nienawiścią przez Zapolską literatura znała, choć pod innym płaszczykiem, już wcześniej.
Czy Tartu – szalbierz, obłudnik, cynik i hipokryta z komedii Moliera „Świętoszek”, nie jest spokrewniony z Dulską? Dulska to kolejna mutacja znanych wcześniej postaci. „Idee”, które reprezentują Tartu i Dulska, nie potrzebują rozgłosu, same znajdują swoich „wyznawców”, bez względu na język, pochodzenie – istnieją ponad podziałami.
„Moralność Pani Dulskiej” zasługuje na uwagę współcześnie również ze względu na ukazanie wpływu środowiska na kształtowanie się osobowości.
Zbyszko – wychowany w domu pełnym konwenansów, zakłamania, obłudy. Jako dorosły człowiek jest świadomy kołtunerii, którą przesiąkł. Mówi: „mam dosyć kołtunerii w domu i w samym sobie” „mam tam, pod spodem w duszy całą warstwę kołtunerii, której nic nie zdoła wyplenić”. Gardzi sobą za filisterstwo, stara się być innym udając dekadenta. Buntuje się poprzez lumpowanie. Jest jednak za słaby, zbyt wygodny, pełen wewnętrznych sprzeczności, aby walczyć z moralnością matki. Obawia się wyrzucenia poza nawias swojego środowiska.