Ocena użytkowników: 5 / 5
„Gdyż nie ma ucieczki przed gębą, jak w inną gębę, a przed człowiekiem schronić się można jedynie w objęcia innego człowieka. Przed pupą zaś w ogóle nie ma ucieczki (…) Uciekam z gębą w rękach” Oportunizm Zenona Ziembiewicza, jego elastyczność to przystosowanie się do formy, jaka mu narzucono. Staje się obcy dla swojej żony, która dostrzega jego przemianę. „Zenon staje się wciąż bardziej podobny do ojca (…) Jego życie obrosło w cały ceremoniał męskich obrzędów”.
Dramatem Zenona był brak dystansu w stosunku do tego, co robił. Nie bronił wystarczająco wcześnie swojej indywidualności przed naciskiem kultury, przed innymi ludźmi, którzy są nosicielami pewnych ustalonych konwencji i których działalność sprawia, że „musimy być tacy, jakimi nas widzą”. Zenon za późno dostrzegł granicę, którą przekroczył w przyjętej przez siebie formie. Okazuje się nagle – jak mówi matka Zenona – „wszystko czego nie chciałeś, jest teraz po tej samej stronie, co ty” – że inicjatywy społeczne podjęte przez niego stają w miejscu, a w jego mieście policja strzela do demonstrantów. Zenon chciałby powiedzieć „to nie ja, to coś przypadkowego, obcego, narzuconego”. Kończy tragicznie nie mogąc uciec w inną formę, gdyż, ta którą przyjął, stała się zupełnie niestrawna. Czy nie jest to zastanawiające, iż logiką „Ferdydurke” można znakomicie zinterpretować postępowanie Zenona?
Gombrowicz miał świadomość potęgi formy: „O, potęgo formy! Przez nią umierają narody (…) ona jest u podstawy życia zbiorowego”, otaczającej nas wszędzie, ucieczka nie daje nic, gdyż tak człowiek, jak i społeczeństwo nie może istnieć bez ustalonej formy. Wnioski są pesymistyczne, ale i konstruktywne – ostrzegają przed wpadnięciem w „minę”, „gębę”, „we frazes” i „grymas”. Należy zatem podejść do życia z dystansem, na ile się da nie uniezależniać się od rzeczywistości, nie ulec skostnieniu, wykształcić w sobie zdolność do ciągłej odnowy, uświadomić sobie własne położenie. Te spostrzeżenia autora „Ferdydurke” są wyjątkowo celne, przydatne w codziennym życiu, szczególnie ważne dla ludzi, których życie zmusza do szukania nowych dróg.